Αὐγούστου μοναρχήσαντος ἐπὶ τῆς γῆς
«Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης, η πολυαρχία των ανθρώπων επαύσατο· και σου ενανθρωπήσαντος εκ της Αγνής, η πολυθεία των ειδώλων κατήργηται. Υπό μίαν βασιλείαν εγκόσμιον, αι πόλεις γεγένηνται· και εις μίαν Δεσποτείαν Θεότητος, τα Έθνη επίστευσαν. Απεγράφησαν οι λαοί, τω δόγματι του Καίσαρος· επεγράφημεν οι πιστοί, ονόματι θεότητος, σου του ενανθρωπήσαντος Θεού ημών. Μέγα σου το έλεος, δόξα Σοι».
(Όταν έγινε μονάρχης πάνω στη γη ο Καίσαρας Αύγουστος, τότε η πολυαρχία των ανθρώπων έπαψε· κι όταν Συ, (Κύριε), έγινες άνθρωπος από την αγνή Μαριάμ, η πολυθεία των ειδώλων καταργήθηκε. Κάτω από μία εγκόσμια βασιλεία μπήκαν οι πόλεις του κόσμου τούτου, (όπως αντίστοιχα) και τα ανθρώπινα έθνη πίστεψαν σε έναν Κύριο και Θεό. Απογράφηκαν οι λαοί (της Ρωμαικής αυτοκρατορίας), με τη διαταγή που έδωσε ο Καίσαρας, ενώ σημειωθήκαμε οι πιστοί από το όνομα της Θεότητας, δηλαδή Εσένα Κύριε του Θεού μας, που έγινες άνθρωπος (για μας). Μέγα το έλεός Σου, δόξα σ’ Εσένα).
Το δοξαστικό ιδιόμελο του εσπερινού των Χριστουγέννων αποτελεί έναν από τους ωραιότερους ύμνους όχι μόνον της μεγάλης αυτής εορτής, αλλά και όλων των εορτών του έτους.
Ποίημα της εξαίρετης υμνογράφου της Εκκλησίας μας οσίας Κασσιανής, (η οποία έζησε κυρίως κατά το πρώτο ήμισυ του 9ου αι. και δυστυχώς είναι γνωστή μόνον για το σπουδαίο και εξαίσιο τροπάριό της του όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης – σημειωτέον ότι έχουν διασωθεί περίπου 50 ύμνοι της, 23 από αυτούς υπάρχουν ήδη στα Λειτουργικά μας βιβλία, ενώ έχουν καταγραφεί περί τα 800 γνωμικά που αποδίδονται σ’ αυτήν), πορεύεται κατά τρόπο συγκριτικό, προκειμένου να εξαρθεί το μεγαλείο της επί της γης παρουσίας του Θεού μας.
Τι συγκρίνει η μεγάλη αυτή αγία;
Την εγκόσμια, αλλά οικουμενική, βασιλεία της Ρωμαικής δεσποτείας και την Ουράνια Βασιλεία που εγκαθιστά στον κόσμο ο ενανθρωπήσας Θεός. Ένας πιά ο επίγειος βασιλιάς; Μία και η αληθινή πίστη με τον Χριστό που κατάργησε τα είδωλα.
Όλοι οι άνθρωποι υποτάσσονται (διά της βίας βεβαίως) στον Ρωμαίο αυτοκράτορα;
Όλοι οι άνθρωποι υπακούουν, (ελεύθερα όμως), στην πίστη του Κυρίου Ιησού.
Απογράφηκαν τότε όλοι οι λαοί στους καταλόγους της Ρώμης;
Σημειωθήκαμε οι πιστοί από το όνομα του Χριστού μας, του ενανθρωπήσαντος Θεού μας. Οπότε το μόνο που μπορούμε πιά να κάνουμε είναι να δοξολογήσουμε τον Θεό μας για την αγάπη και τη φιλανθρωπία Του.