Ι.Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αιτωλικού-Ένα άγνωστο θαύμα των Ταξιαρχών το 1823

2 Οκτωβρίου 1823, ο Ομέρ Βρυώνης και ο Μουσταής πολιορκούν το Αιτωλικό, επρόκειτο για τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Ένα σημαντικό επεισόδιο στην επανάσταση του 1821 αποτελεί αυτή η παράξενη πολιορκία του Αιτωλικού που διήρκησε 70 μέρες από τις 20 Σεπτεμβρίου του 1823 έως τις 30 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Δύο στρατεύματα, του Μουσταή Πασά της Σκόδρας (περιοχή της βορειοδυτικής Αλβανίας) με 13.000 τουρκαλβανούς και του γνωστού Ομέρ Βρυώνη συναντήθηκαν στο Βραχώρι- στο σημερινό Αγρίνιο και στρατοπέδευαν απέναντι από το νησάκι του Αιτωλικού στην τοποθεσία Παλιοσάλτσενα (ίσως δυτικά του νησιού). Αυτή η παράξενη επιλογή των δύο πασάδων έγινε αφενός επειδή ο Μουσταής ήθελε να μάχεται κάθε περιοχή των Ελλήνων αγωνιστών, αφετέρου πίστευαν ότι το Αιτωλικό θα έπεφτε πιο εύκολα από το Μεσολόγγι που είχε εφοδιαστεί και εξοπλιστεί επαρκώς, ενώ στην ουσία διέθετε πάνω από 4.000 υπερασπιστές. Στο Αιτωλικό ωστόσο που είχε 2.000 κατοίκους υπήρχε μια φρουρά από 500 Σουλιώτες με αρχηγό τον Κίτσο Κώστα. Στις 5 Οκτωβρίου άρχισε συνεχής κανονιοβολισμός του νησιού από τους Τούρκους. Για να βοηθήσει τους πολιορκημένους η φρουρά του Μεσολογγίου έστειλε μέσω της λιμνοθάλασσας 6 κανόνια μαζί με τον σπουδαγμένο στην Ευρώπη, ειδικευόμενο στα κανόνια, μηχανικό Μιχαήλ Κοκκίνη. Από προσγείωση οβίδας κανονιού (08-11-1823) δημιουργήθηκε ένα πηγάδι με πόσιμο νερό το οποίο σήμερα βρίσκεται στην είσοδο του Ι.Ν Παμεγίστων Ταξιαρχών στο Αιτωλικό Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας οι κλεισμένοι στο Αιτωλικό είχαν πολλές απώλειες, η έλλειψη γλυκού νερού για πολλές ημέρες αποτέλεσε μάστιγα αυτών των απωλειών -υπήρχαν σκέψεις για παράδοση. Ανήμερα των Ταξιαρχών, 8 Νοεμβρίου, ο ιερέας του νησιού συγκέντρωσε τους Αιτωλικιώτες στην εκκλησία των Ταξιαρχών για να προσευχηθούν καθώς οι ελπίδες τους είχαν τελειώσει. Την ώρα εκείνη, μια οβίδα διαπέρασε τη στέγη της εκκλησίας και τρύπησε το έδαφος χωρίς να εκραγεί. Αντίθετα, η μπάλα κανονιού που έπεσε έκανε να αναβλύσει καθαρό, πόσιμο νερό ικανό να τροφοδοτήσει τους κατοίκους και τους μαχητές. Η παράδοση αναφέρεται σε θαύμα/ θεόσταλτο μήνυμα που τους οδήγησε να συνεχίσουν την άμυνα με μεγαλύτερο πείσμα.